Σάββατο 20 Φεβρουαρίου 2016

π. Αλέξανδρος Σμέμαν: Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου


Πρωτοπρεσβυτέρου Αλεξάνδρου Σμέμαν

πόμενη Κυριακ νομάζεται «Κυριακή το Τελώνη κα το Φαρισαίου». Τν παραμον τς μέρας ατς, δηλαδ στν σπερινό το Σαββάτου μφανίζεται γι πρώτη φορ τ λειτουργικ βιβλίο τς Μεγάλης Σαρακοστς πο λέγεται Τριώδιο. π’ ατ διαβάζονται διάφορα κείμενα πο τ προσθέτουμε στος συνηθισμένους μνους κα τς εχς τς βδομαδιαίας ναστάσιμης κολουθίας. λα ατ τ κείμενα παρουσιάζουν τν πόμενη μεγάλη πλευρ τς μετάνοιας: τν ταπείνωση.

Τ εαγγελικ νάγνωσμα (Λουκ. 18, 10-14) περιγράφει ναν νθρωπο πο εναι πάντα εχαριστημένος μ τν αυτό του κα πο νομίζει τι συμμορφώνεται μ λες τς παιτήσεις τς θρησκείας. Εναι βέβαιος γι τν αυτό του κα πολ περήφανος γι’ ατόν. Στν πραγματικότητα μως χει παραποιήσει τ νόημα τς θρησκείας. Τν χει περιορίσει σ ξωτερικος τύπους κα μετράει τν εσέβειά του μ τ ποσν τν χρημάτων πο συνεισφέρει στ ναό. σο γι τν Τελώνη, ατς ταπεινώνει τν αυτό του κα ατ ταπείνωση τν δικαιώνει μπροστ στ Θεό.

ν πάρχει μία θικ ξία πο σχεδν πόλυτα παραθεωρεται γνοεται σήμερα εναι πραγματικ ταπείνωση. πολιτισμς στν ποο ζομε διαρκς νσταλάζει μέσα μας τν ννοια τς περηφάνειας, τς ατοεξύμνησης κα τς ατοδικαίωσης. Εναι οκοδομημένος πάνω στν λαζονικ πόθεση τι νθρωπος μπορε ν πετύχει τιδήποτε μόνος του, κα φτάνει στ ν περιγράφει τν Θε σν τν να πο πάντοτε μείβει τς πιτυχίες κα τ καλ ργα το νθρώπου. ταπείνωση — ετε τομική, ετε μαδική, ετε θνικ εναι — θεωρεται δεγμα δυναμίας, κάτι νάρμοστο γι ναν ληθιν νθρωπο. λλ μήπως κα ο χριστιανο σήμερα δν εναι ποτισμένοι μ τ πνεμα το φαρισαίου; Μήπως κα μες δ θέλουμε κάθε προσφορά μας, κάθε «καλ πράξη» μας, καθετ πο κάνουμε «γι τν κκλησία» ν ναγνωρίζεται, ν παινεται, ν δημοσιεύεται;


λλ τί εναι ταπείνωση; πάντηση σ’ ατ τν ρώτηση μπορε ν φανε παράδοξη γιατί εναι ριζωμένη σ μία περίεργη διαβεβαίωση: διος Θες εναι ταπεινός! Γι κενον πο γνωρίζει τ Θεό, πο Τν τενίζει μέσα στ δημιουργία Του κα στς σωτήριες νέργειές Του, εναι φανερ τι ταπείνωση εναι πραγματικ μία Θεία ποιότητα, εναι τ οσιαστικ περιεχόμενο κα λάμψη τς δόξας π τν ποία, πως ψέλνουμε στ Θεία Λειτουργία, εναι «πλήρης ορανς κα γ». Μέσα στν νθρώπινη διανοητικότητά μας χουμε τν τάση ν μ μπορομε ν συμβιβάσουμε τ «δόξα» μ τν «ταπείνωση» — φο μάλιστα ταπείνωση θεωρεται ψεγάδι λάττωμα. κριβς μως γνοιά μας κα δεξιότητά μας εναι κενα πο μς κάνουν θ πρεπε ν μς κάνουν ν νιώθουμε ταπεινοί.

Εναι σχεδν δύνατο ν μεταφέρεις στ σύγχρονο νθρωπο πο τρέφεται μ τ δημοσιότητα, τν ατοπροβολ κα τν τελείωτη ατοεξύμνηση, τ γεγονς τι κενο πο εναι αθεντικ τέλειο, μορφο κα καλ εναι τν δια στιγμ γνήσια ταπεινό. κριβς γιατί τελειότητα δν χει νάγκη π τ «δημοσιότητα», τν ξωτερικ δόξα π τν κάθε εδους πίδειξη. Θες εναι ταπεινς γιατί εναι τέλειος. ταπείνωσή Του εναι δόξα Του κα πηγ κάθε ληθινς μορφις, τελειότητας κα καλοσύνης: Καθένας πο προσεγγίζει τ Θε κα Τν γνωρίζει ατόματα μοιράζεται τ Θεία ταπείνωση κα ραΐζεται μέσα σ’ ατή. Ατ συνέβηκε μ τν Παναγία, τ Μητέρα το Χριστο, πο ταπείνωση τν κανε χαρ λης τς οκουμένης κα τραν ποκάλυψη τς ραιότητας πάνω στ γ· ατ γινε κα μ λους τος γίους· τ διο συμβαίνει κα μ κάθε νθρώπινη παρξη στς σπάνιες στιγμς τς παφς της μ τ Θεό.

Πς κανες γίνεται ταπεινός; πάντηση γι να χριστιαν εναι πλή: μ τν νατένιση το Χριστο, πο εναι σαρκωμένη Θεία ταπείνωση, νας, μέσα στν ποο Θες ποκάλυψε, μι γι πάντα, τ δόξα Του σν ταπείνωση κα τν ταπείνωσή Του σν δόξα. «Νν» επε Χριστς τ νύχτα τς κρας ταπείνωσής Του, «δοξάσθη υἱὸς το νθρώπου, κα Θες δοξάσθη ν ατ». ταπείνωση μαθαίνεται νατενίζοντας τ Χριστ ποος επε: «Μάθετε π’ μο τι προς εμ κα ταπεινς τ καρδί». Τελικ γινόμαστε ταπεινο μ τ ν μετρμε τ καθετ μ μέτρο τ Χριστ κα ν ναφερόμαστε γι λα σ’ Ατόν. Χωρς τ Χριστ ληθιν ταπείνωση εναι δύνατη, ν στν περίπτωση το φαρισαίου, κόμα κα θρησκεία, γίνεται περηφάνεια γι τ πιτεύγματά του· χουμε δηλαδ να λλο εδος φαρισαϊκς ατοδοξολογίας.

περίοδος λοιπν τς Μεγάλης Σαρακοστς ρχίζει μ μία ναζήτηση, μία προσευχ γι ταπείνωση πο εναι ρχ τς ληθινς μετάνοιας. Γιατί μετάνοια, πάνω π καθετ λλο, εναι πιστροφ στ γνήσια τάξη τν πραγμάτων, «ναμόρφωση το ρχαίου κάλλους». μετάνοια πομένως εναι θεμελιωμένη στν ταπείνωση κα ταπείνωση — Θεία κα θαυμαστ ταπείνωση — εναι καρπός της κα τέρμα της. «Φαρισαίου φύγωμεν ψηγορίαν», λέει τ Κοντάκιον τς μέρας, «κα Τελώνου μάθωμεν τ ταπεινν ν στεναγμος». Βρισκόμαστε μπροστ στς «πύλες τς μετανοίας» κα στν πι πιβλητικ στιγμ το ρθρου τς Κυριακς· φο διαβαστε τ ναστάσιμο Εαγγέλιο κα ναγγελθε νάσταση το Χριστο μ τ «νάστασιν Χριστο θεασάμενοι…», ψάλλουμε γι πρώτη φορ τ τροπάρια πο θ μς συνοδεύουν σ λη τ διάρκεια τς Μεγάλης Σαρακοστς:

Τς μετανοίας νοιξόν μοι πύλας Ζωοδότα· ρθρίζει γρ τ πνεμά μου, πρς ναν τν γιόν σου, ναν φέρον το σώματος, λον σπιλωμένον· λλ' ς οκτίρμων κάθαρον, εσπλάγχν σου λέει.

Τς σωτηρίας εθυνόν μοι τρίβους, Θεοτόκε· ασχρας γρ κατερρύπωσα, τν ψυχν μαρτίαις, ς αθύμως τν βίον μου, λον κδαπανήσας, τας σας πρεσβείαις ῥῦσαί με, πάσης καθαρσίας.


Τ πλήθη τν πεπραγμένων μοι δεινν, ννόων τάλας, τρέμω τν φοβερν μέραν τς κρίσεως· λλ θαρρν ες τ λεος τς εσπλαχνίας σου, ς Δαυδ βο σοι: λέησόν με Θεός, κατ τ μέγα σου λεος.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου